ADINA PROFESSOR DEYİRDİM (hekayə) Onun dünyaya gəlişi ilə yeddi illik övlad həsrətində olan cütlüyə sonsuz xoşbəxtlik bəxş olunmuşdu. Gözəl qız uşağının qəribə gözləri vardı. Sanki göy üzü onun gözlərinə hopmuş, nur saçırdı. Ona görə də adını Göynur qoydular. Gənc ailə övladları ilə dünya boyda sevinclərini yaşayırdılar ki… Uşaq ağlayanda boğulma, bayılma halları olduğundan həkimə apardılar. Müasir aparatlarla müayinə edib gördülər ki, ürəyin bir qulaqcığında ciddi problem var. Göynuru Azərbaycanda aparmadıqları xəstəxana, klinika qalmadı. Buradan əl üzdükdən sonra üz tutdular Türkiyə, İran, Rusyadakı ürək həlimlərinə. Ordakı müalicə nəticələri qənaətbəxş olmadığından geri dönüb ümidlərini Allaha bağladılar. Dava-dərmanla Göynur gəlib çatmışdı yaş yarıma. Bir gün nənə evlərinin yaxınlığındakı parkda Göynuru gəzdirərkən yaşlı bir kişi onlara yaxınlaşdı. -Bağışlayın narahat edirəm. Bayaqdan fikir verirəm uşaq yeridikcə təngənəfəs olur.
-Hə qardaş ürəyində problemi var, – sonra nənə dərdli-dərdli, – Yeddi illik müalicədən sonra bunu tapmışıq, bu da ki, belə. -Mən ürək həkimiyəm. Sabah qəbuluma gətirin- deyib ünvanını verib getdi.
İki il həmin həkimin müalicəsini alan Göynur demək olar ki, sağalmışdı. Axırıncı dəfə uşağı yoxlayan həkim demişdi ki, vaxtaşırı dəniz qırağında özü də səhərlər gəzdirin:
-Uşaq asma xəstəliyindən əziyyət çəkir. Ona səhərlər dənizdən qalxan yodlu hava gərəkdi.
Bu illər ərzində nənə həkimin adını soruşmamış eləcə professor deyirdi. Həkim daha işləmirdi. Bilmirdi ona necə təşəkkür etsin. Bir gün yenə dəniz sahilinə gəlmişdulər. Balaca Göynur gah nənəsinin şirin nağıllarına qulaq asır, gah da onun əl-ayağına dolaşırdı. Sonra… Nənə yaşıl ağacların arasında sakit guşədə qoyulmuş oturacaqda oturub təmiz dəniz havasını ciyərlərinə çəkir, yanında oturmuş qoca qadının danışığına məhəl qoymadan gəlib – gedənləri süzürdü. Balaca Göynur isə nənəsinin gözündən oğurlanıb sahilə yan almışdı. O, totuq əlləri ilə yastı, xırda daşları götürüb qumlu sahilə can atan təşnə ləpələri döyəcləyirdi: -Al, bu da sənin payın! Mən səndən qorxmuram . Al, ay göy dəniz! Sən məndən qorxursan hə? Al, yenə də…Hirslənməyin ay ləpələr. Yoxsa nənəmi çağıraram… Göynur ağzı köpüklənən ləpələri məzəmmətləyir, elə bil onları özünə tabe etmək istəyirdi. Dəniz də arabir qızmış nər kimi sinəsini qabardır, sanki qumlu sahilə tələsirdi. Dalğalardan ətrafa sıçrayan su damcıları balaca Göynurun dizinə dəydikcə o, ayağının birini götürüb o birini qoyurdu. Birdən elə bil dəniz qaynamağa başladı. Şiddətli əsən xəzrinin təsirindən ləpələr bir-birinin üstündən aşırdı. Külək qızın xurmayı saçlarına daraq çəkirdi. O lap irəli yerimişdi. Sanki dalğalara təslim olacaqdı. Onun xəfif pıçıltılarına aldanmışdı. Dəniz isə şıltaqlığını davam etdirirdi. Göynur artıq dalğalara qovuşurdu. Birdən dünya görmüş bir qocanın nəzərləri sahilə zilləndi. Həyacan onu bürüdü. Burnunun tən yarısına qədər enmiş zəncirli eynəyini gözlərinin ortasına tuşladı. Sonra cəld sahilə yan aldı. Göynur isə heç bir şeyə əhəmiyyət verməyib daha da irəli cumurdu. Dalğalara tərəf. Ağsaçlı qoca təşviş içərisində əllərini geniş açaraq suya atıldı. Dalağalara həmdəm olan qızı bağrına basdı. Lakin müvazinətini itirərək büdrədi. Eynəyi sürüşüb daşın üzərinə düşdü və çilik-çilik oldu. Bir anda qocanın gözlərinə qaranlıq çökdü. Onun əlləri havada qaldı. Özünü köməksiz sanıb həyacanla qışqırdı: -Qayıt! Boğulursan bala, qayıt! Göynur dönüb arxaya baxdı. Kömək üçün qocanın qollarından yapışdı. İxtiyar qocanın elə bil gözlərindən zülmət pərdəsi götürüldü. Onların paltarlarından su süzülürdü. Sahildən uzaqlaşmaq istəyirdilər ki, bayaqdan bəri nəvəsini axtaran nənə təlaş içərisində qışqırdı: -Necə?!.. Sizsiniz?!.. Professor?!.. Çox sağ olun, siz onu ikinci dəfə həyata qaytardınız.
–Mücrü Nəşriyyatı nın elan etdiyi müsabiqənin (qüvvədə olan Müşfiq XAN nın əmrinə əsasən) şərtlərinə uyğun olaraq, Salim Babullaoglu nun tərtib etdiyi “Ərənlərin nəğməsi” toplunun antologiya tərtib etmək mədəniyyətinə nümunə ola biləcək qədər yüksək səviyyədə hazırlandığını təbliğ etmək məqsədilə “İlin antologiyası” nominasiyasında müsabiqəyə təqdim olunması məqsədəmüvafiq və ümumilikdə kitabçılıq işinin xeyirinədir.
-Səlim Babullaoğlu “Ərənlərin nəğməsi” adlı kitabı mükəmməl (nümunəvi) formada tərtib edib, nəfis şəkildə ərsəyə gətirdiyinə görə tərəfimizdən “Ziyadar” mükafatına layiq görülmüşdür (uyğun zamanda təqdim olunacaq).
Haçadağ kəndi qədim yurd yeridir. Kənd özünəməxsus gözəlliyi, əsrarəngiz təbiəti ilə yanaşı, həm də mehriban, həlim, qonaqpərvər insanları ilə tanınır. Kənd iki dağ arasında yerləşir. Kəndi iki yerə ayıran ortasından axan çaydır. Dupduru dağ çayı bu kəndin şah damarıdır. Mənbəyini Haçadağın bulaqlarından götürüb aşağılarda çaya çevrilib. Kənd əhli əkin-biçinini, bağ-bağatının, məişətinin gündəlik su ehtiyacını bu çayın bol suyu ilə ödəyir. Otuz, otuz beş evdən ibarət olan bu yurd yerini yüzillər öncə Fərhad adlı pəhləvan cüssəli növcavan salıb. Belə ki, aran kəndlərinin birində yaşayan Fərhad həmkəndlisi Simuzər adlı bir gözələ aşiq olur. Simuzər də Fərhada könül verib. Amma Simuzərin qardaşları Fərhadla ədavəti sevgililərin qovuşmasına əngəl olub. Fərhad bir gün Simuzərlə əl-ələ verib qaçıb gəlib Haçadağdakı bir kahada gizlənirlər. Kahanı özlərinə ev eləyiblər. İllər ötür, iki bala sahibi olduqdan sonra “kaha-ev”dən çıxıb, enib gəlirlər çay qırağında yurd qururlar. İndiki Haçadağ kəndinin sakinləri Fərhadla Simuzərin törəmələridir. Fərhadla Simuzərin qəbirləri kəndin qəbiristanlığında yox, kahanın içindədir. Hər il novruzqabağı kənd əhli ölənlərinin qara bayramını ziyarət etməmişdən, Kahaya gəlib Fərhadla Simuzərin qəbrini ziyarət edirlər. Qəbirlərin üstünə səməni, şirniyyat dolu xonça qoyurlar.
Bu kənddə bir ailə də var ki, uşaqdan böyüyə, yaşlısına kimi hamı sevir. Yalnız ər-arvaddan ibarət olan, ikicə nəfərlik bu ailədə heç zaman övlad səsi gəlməsə də, böyük sevgi bu evin soyuq divarlarını isidib, möhkəmləndirmiş, onu möhkəm ailəyə çevirib. Cümşüd və Nazlı eşqi az qala dastana çevriləsi, nağıllaşasıdı.
Ömrün ahıl yaşını yaşasa da, Nazlını hələ də “Gəlin” deyə çağırırlar. Nazlı da bu çağırışdan xoşhal olur. Cümşüdün qəfləti ölümü olmasaydı, Nazlı gəlin elə nazlı halında qalacaqdı…
Nazlı nənə bükülmüş qəddini düzəltmək istəsə də, onun keçmiş şuxluğundan əsər-əlamət qalmamışdı. Son bir ayda, özü demişkən, “Gümşüd qəddini qırıb”. Altdan-üstdən geyinsə də, canındakı üşütmə getmirdi. May günəşinin istisi belə, Nazlı nənəyə kar etmirdi. Bumbuz olan əlləri elə bil dağların qarından çıxıb. Yun çarşabla belini bağlamışdı. Əllərini kürəyində daraqlayıb asta addımlarla yeriyirdi. Fikri, xəyalı “aranı – dağa, dağı – aranı” qatıb dolaşırdı. -Hə, Cümşüdüm, qırxına doqquz gün qalır. 31 gün sənsiz yaşamaq necə də çətin imiş!
Sarı yoxuşun gün batan hissəsində yerləşirdi kənd qəbiristanlığı. Başını aşağı salıb gedirdi. Birdən gözü yol qırağındakı yaşıllıqlara sataşdı. Özünü gül-çiçəkdən xalı toxuyan təbiətin bu yaşıl dənizinə verdi. Cürbəcür çiçəklərdən dərib, bir qom edib qoxladı. Yadına düşdü ki, bir vaxtlar yazın bu vədələri Cümşüd ona çox belə çiçək dəstələri hədiyyə edib. Evindəki büllur vazdan təzə-tər çiçəklər əskik olmazdı. “Nə yaman uzun yoldu qəbrinə gedib çatmaq, ay Cümşüd!” – deyib azca qamətini dikəldib qəbiristanlığa tərəf boylandı. Gözlərinə qəbiristanlıqdakı baş daşları qaraltı kimi göründü. O mərmər başdaşların hər biri elə bil canlı insan kimi ona əl edib, yanlarına çağırırdı. Bəs Cümşüdün qəbri hanı? Onun qəbri niyə çağırmır? Eh.., yazığın başdaşı çarpanaq çay daşındandır, bir əl boyda… Nə illah elədisə, Cümşüdünün qəbrini görə bilmədi. Əlini qaşı üstünə tutub zəndlə baxsa da, Cümşüdün qəbrini qaraltı kimi də görə bilmədi. -Gəlirəm, ağrım-acım, gəlirəm! – deyib yoluna davam etdi. Bir qom çiçək də əlində. Nazlı nənə ilə Cümşüdünün qəbri arasındakı bu torpaq yol 53 illik bir sevginin hekayətinə dönmüş yaddaş kartında varaqlanırdı. Bu torpaq yolda Nazlı nənənin sinəsində 53 ildir düyünlənmiş bir sirr yaşayırdı. O sirri bir Nazlı nənə, bir də onun Cümşüdü bilirdi. …Yeniyetmə qızın bu hisslərinə sevgi demək mümkündürsə, o, Cümşüdünü on beş yaşında sevmişdi. Onda Cümşüd yenicə əsgərlikdən dönmüşdü. Boylu-buxunlu, çatmaqaş bu qonşu oğlunu görəndə Nazlının ürəyi guppultu ilə döyünmüş, qəlbinin sarı telinin havası çalınmışdı Oda düşmüşdü al yanaqları. Yaraşıqlı bu əsgərin uca boyu, enli kürəkləri, daranmış gur saçları, geri şəvə bığları onu daha da vüqarlı göstərirdi. Odlu gözləri idi Nazlını özündən alan.
Nazlı qoşa hörüklərini qabarmış sinəsinə salıb, həyət qapısından çıxanda gözləmədiyi halda Cümşüdlə qarşılaşdı. Hürkək baxışlarla ona baxdı, qızardı, karıxdı. Cümşüd də Nazlının belə tez böyüdüyünü, qoşa hörüklərinin altından bir cüt şamamalara gözucu baxıb başını aşağı saldı. “Sabahın xeyir, Nazlı!” – deməklə elə bil hər şeyi həll etdi…
Cümşüdün təhsil dalınca şəhərə getməsi Nazlının həsrətli illəri oldu. Yalnız Cümşüd tətil vaxtları kəndə gəlir, onda da uzaqdan-uzağa bir-birilə gözləri ilə görüşdürdülər. Gözlər hər şeyi danışırdı. Təhsil illəri başa çatıb Cümşüd təyinatla kəndlərindəki məktəbdə müəllim kimi işə başlayanda Nazlının nigarançılığı daha çox oldu. Subay gənc müəllimələr, gözəl-göyçək qızlar ancaq Cümşüddən danışırdılar. İçində o qızlara qısqanclıq vardı. Çümşüd hələ də ona sevgisini açmamışdı. Bu, Nazlını üzürdü. Günlərin bir günü Nazlıya qonşu kənddən, atasının dostu olan Həmidin oğlu üçün elçilər gəldi. Nazlının razılığı olmadığından, elçilər yenə gələcəklərini deyib getdilər. Bu elçilik hadisəsi Cümşüdü hərəkətə gətirdi. Çox keçmədi Nazlıgilə Cümşüdün elçiləri də gəldi. “Hə”si alınıb, məhəbbətin rəmzi olan nişan üzüyü taxıldı. Üzük Nazlı üçün müqəddəs idi. Hər dəfə toya, nişana gedəndə üzüyü barmağına taxır, onu ən əziz əmanət kimi qoruyurdu. Üzük bir az barmağına boş idi. Üzüyün altına pambıq qoyardı ki, barmağına kip otursun. Dağ çayından səhənglə su gətirməyə getmişdi. Çayda daşlar çox olduğundan ayaqlarını daşların üstünə qoyub, dərin yerdə səhəngini suya basıb doldurdu. Çiyninə atıb yola düzəldi. Birdən bildi ki, üzük barmağında yoxdu. Su gətirdiyi yerə qayıdıb hər yeri ələk-vələk etsə də, nişan üzüyünü tapmadı. Dağ çayının iti axan suyu üzüyün aparmışdı. Nazlı bu itkidən ölümcül məyus olmuşdu. Gecə-gündüz ağladı, özünü qınadı. Cümşüdsə yenisini alacağını demişdi. Elə də oldu. Amma üzüyün itkisi Nazlıya sanki hansısa hadisədən xəbər verirdi… …Sabah toyları olacaqdı. Bu gün sevgililər Haçadağdakı kahaya qalxdılar. Əllərində də bu dağların çiçəkləri. Fərhadla Simuzərin kahadakı qoşa qəbirlərini ziyarət etdilər. Qoşa qəbirlər onlar üçün məhəbbət mücəssiməsi idi. And içdilər ki, onların sevgilərinə layiq ailə olacaqlar. Kahadan on addım o yanda bulaq qaynayırdı. Bu bulağın suyu hara axıb getdiyi hələ də sirr olaraq qalır. Bulaqdan su içib əhd-peymanlarını təsdiqlədilər. Toyları oldu. İzdivac gecəsi dostları ilə xeyli şərab içən Cümşüd bəy otağına girəndən beş dəqiqə sonra yuxuya getdi.
Həyəcandan idi, nədən idi bilmədi – onun aybaşı olasına hələ xeyli vardı. Ancaq yataq mələfəsinin ortasında bir topa qan ləkəsi vardı. Birdən gülümsədi: Axı, bir azdan qapı arxasında duran yengəyə qanlı mələfə verəsiydi. Qanlı mələfəni yığışdırıb qapıya yaxınlaşdı. Qapını açıb Hürü nənəni görüb sakitcə qanlı mələfəni ona uzatdı… Nazlının anasına yengənin apardığı qanlı mələfə onun qızlıq dövrünün “şirin bir qız nağılının başa çatması” gəlinlik çağına ilk qədəmlərinin atması dövrünün başlanğıcı idi.
“Üçgünlük” adlı üzəçıxma mərasimində qanlı mələfə qohum-əqrəbaya göstərilib şahidliyi təsdiqləndi. Cümşüdün anası gəlininə “üzün ağ olsun, gəlinim” deyib onun alnından öpdü.
Onların toyları yaxşı mənada eldə-obada dillər əzbəri oldu. Bütün toylarda bəylə gəlin “Vağzalı” oynanıldığı halda, Cümşüd təkid etdi ki, “Tərəkəmə” çalınsın. Deyirdi “Tərəkəmə” havasıına oynamağım gələnnən bilirəm ki, türkəm. Toyda bəylə gəlinin bu oyunu hadisəyə çevrildi. Hamı bilirdi ki, Cümşüd yurdcanlı, vətənsevər igiddir. O, böyüyəndə anası ömrünün son günlərində yanına çağırıb demişdi ki, oğlum sənin mamaçan erməni Silva olub. Sən doğulanda doğuşum ağır keçdiyindən qonşu erməni rayonuna aparmışdılar məni. Sən orda dünyaya gəldin. Amma mamaçanın erməni qadını olması hələ də məni üzür. Deyirdilər onlar yeni doğulan türk oğlan uşaqlarını xədim edirlər.
Nazlı-Gümşüd cütlüyü eşq üçün yaranmışdı. Cümşüd müəllim hər səhəri Nazlının məhəbbəti ilə oyanır, axşamlar da atəşli eşqiylə yuxuya gedirdi. Nazlı isə aylar ötdükcə hisslərinə hakim kəsilə bilmir, içində qadınlıq duyğusu alovlanırdı. Cümşüdün kişilik hünəri söndürməliydi bu odu…
Baldızları Nisəxanım, Həmayıl qardaşlarının ailəsindən övlad səsini eşitmək arzusunda idilər. Hətta Nazlıya son vədələr bu haqda da söz çatdırmışdılar. Nazlıysa susurdu… Necə deyə bilərdi ki, qardaşınız görməli olacağı işi gecikdirir. “Qanlı mələfə”dən il ötmüşdü, illər yaşanırdı. Nazlının bir vaxtlar ana olmaq istəyi istək olaraq qəlbinin dərinliyində düyünlənib qaldı. İstəmirdi ki, Cümşüdü… Baldızları ilə neçə yerə həkimə getdilər, cürbəcür müalicələr aldı Nazlı. İçindəsə deyirdi: “Bu müalicələrin nə nəticəsi olacaq axı?..”
Hər dəfə baldızları onlara gələndə, söhbət övladdan düşəndə Nazlı söz tapa bilmirdi. Əslində deyəsi sözü də vardı. Amma Cümşüdə olan məhəbbətinin yanında övladı olmaq, analıq hissi yaşamaq ona nədənsə xırda görünürdü. Buna görə də susmağa üstünlük verirdi. Gəlin köçən gündən onu adı ilə yox “Gəlin” deyə çağırırdılar. Bu sözü əvvəllər doğma, əziz söz kimi qəbul etsə də, illər ötdükcə tənə kimi qəbul etməyə başlamışdı. Axı gəlin dünyaya uşaq gətirər, ana olar… Nazlıya indi daldada “qısır” deyən də vardı. Hətta bir kərə onların evinin yanından keçəndə hamının küpəgirən qarı deyə çağırdığı Mapı arvad üzünə: “qısır düyə kimisən, Cümşüdü övladsız qoydun” demişdi. Həmin günü əri dərsdən gələnə kimi çox ağlamışdı. “Günah daşıyan oldum” demişdi öz-özünə. Bir gün yenə çaya su gətirməyə getmişdi. Onu görən gəlinlər, qızlar rişxənd ilə: -Gəlinə bax, gəlinə! Daha bilmir ki, bu kənddə iki-üç qarın doğan qadına pis baxırlar, sonsuz deyirlər. Sənsə heç birini də doğa bilmirsən ki, Cümşüd müəllimi ata edəsən… Həmin günü əsəbililiklə evə dönmüş, ağlamış, istəmiş hirsini-hikkəsini Cümşüdünün üstünə töksün. Cümşüd Nazlının bu halını dərk etdiyindən yenə başını aşağı əymiş, məyusluqla bu sözləri pıçıldamışdı: “Seçim sənindi, gəlin…”
-Dilim, ağzım qurusun. O sözü dilimə gətirsəm, Cümşüdüm! Sən mənim alın yazım, taleyimsən… -deyib körpə uşaq kimi Cümşüdünə sığınmış, onu atəşli dodağı ilə öpüşə qərq etmişdi.
Qonşu Güldəstə xala Nazlı ilə Cümşüdü öz övladları qədər istəyirdi. Həmişə də uca Allaha dua etmişdi övladları olsun. Amma illər keçsə də, bu ailəyə övlad qismət olmadı. Nazlını boynubükük görəndə kövrəlir, ürəyindən qara qanlar axırdı. İstəyirdi ki, Allaha üsyan etsin. Nə fikirləşdisə, “əsdəğfurullah” deyib Allahın işinə qarışdığına görə özünü danladı. Axı “Gözəl Allah sevdiklərini həmişə sınağa çəkər. Deyər görüm sevdiyim bəndələrimin məhəbbətlərinə xələl gəlməyəcək ki…” Güldəstə xala belə fikirləşə-fikirləşə bir cam camuş qatığı götürüb Nazlıgilə gəldi. Qatığı verib hal-əhval tutduqdan sonra ürəyində yığılıb qalmış bir yığın söhbətlərdən birini danışdı ki, bunları görmüş, yaşamışdı: -Qanlı – qadalı nemes müharibəsində bu kənddən çox oğullar, kişilər cəbhəyə getdi. Gələni də oldu, gəlməyəni də. “Qara kağız”lar qapıları döydü. Neçə-neçə qadın ömürlərinin sonunacan bir üzü qız, bir üzü gəlin qarıdılar. Qızım, millətimizin bu gözəl adət-ənənəsi həmişə bizi başqa millətlərin yanında uca edib. Boşanıb yenidən ailə də qura bilərsən, gözəl-göyçək xanımsan. Amma bir yastığa baş qoyub ömrünün axırına kimi yaşamaq hünərdir. Bilirəm, sənin üçün də, Cümşüd üçün də çətindir. Övlad şirin olsa da, eşq hər şeydən ucadır. Mən ilahi eşqdən danışıram ha…
-Güldəstə xala, Cümşüd mənim üçün hər bir müqəddəslikdən ucadır. Bir də axı biz and içmişik Haçadağdakı kahada uyuyan qəbirlərə. -Halal olsun, qızım! Dedi-qodulara fikir verməyin, – deyib Güldəstə xala Nazlının geniş alnından öpüb evinə döndü. Nazlıysa onu yola saldıqdan sonra divardakı xalça üzərindəki şəkilə baxdı. Bu şəkili neçə il öncə Cümşüdlə rayon mərkəzinə gedəndə çəkdirmişdilər. Xoşbəxt anların xatirəsidir “Görəsən, biz xoşbəxtikmi?” – sözlərini dodaqaltı pıçıldadı və tezcə də “əlbəttə, xoşbəxtik” dedi
Qardaşlarının ömrü övladsız başa vuracağı dərd olmuşdu bacılarına. Ayrılmaqlarını fikirləşirdilər və onu da görürdülər ki, cütlüklər bir-biri üçün yaranıblar. Həmayıl bir gün üzə durub Nazlıya dedi: -Demirik ayrılın. İzn ver, qardaşım yenidən evlənsin. Uşağı olar, birgə böyüdərsiniz. Bu sözdən Nazlını hıçqırıq boğdu. Dəlicəsinə ağladı. Həmayıl dediyinə peşman olub təskinlik verdi. -Övladı olar, sən də o uşağa analıq edərsən. Əgər buna da razı deyilsənsə, onda yetimlər evindən uşaq götürüb saxlayın… Yenə Nazlı susdu. Eləcə Cümşüdə heyran-heyran baxdı: -Nə deyirəm, baldız, olsun, amma… Beləcə, Cümşüdün ikinci kərə evlənmək məsələsi həll olundu. Cümşüd bacısına: -Biz ömrü beləcə qoşa yaşayacağıq
…Gəlinnənə 53 illik birgə yaşadıqları ömürlərinin yaddaş kartını oyatmışdı. Orada yazılmış çox şeylər vardı hələ – üzə çıxarılmayan… Başını qaldırıb baxanda gördü Cümşüdün qəbrinin ayaq tərəfində durub. Çiçək qomunu baş daşının yanına qoyub, əyilib daşdan öpdü. Üzünü nəmli torpaq topasından olan qəbrinə qoyub ağladı. Sinə parçalayan bir ağı dedi. -Sənsiz necə yaşayım, ay ömrüm, günüm?! Nə illah elədisə, gözlərindən bir damcı da yaş gəlmədi. Elə bil ağlamaqdan göz yaşları da tükənmişdi. Baldızı Həmayıl gəlib çıxanda Gəlinnənənin taqəti kəsilmişdi, üzündə, gözlərində qürubun son işartıları sezilirdi. Ağır-ağır nəfəs alırdı. Hər nəfəs alanda sinəsi qalxıb-enirdi. Həmayıl bu vəfalı Gəlinə heyran olmuşdu. Qardaşı ölən gündən hər gün qəbirsandlıqda idi. Buna üzülürdü Həmayıl. Gəlinnnənə əlini Həmayıla uzadıb yorğun-yorğun dilləndi: -Həmayıl, bir sirrim var, deməmiş ölümmü? Həmayıl onun uzanan əlindən tutub sığalladı. Əlləri soyuq, barmaqları elə bil qurumuş beş çubuqdan ibarətdir. -Ay Gəlin, nooluf? Niyə özünü üzürsən? Əri ölən bircə sənsənmi? Bu bir ayda yumağa dönmüsən. Yazıqsan. Ölənlə ölmək olmaz, demişlər. -Yox ee… ölürəm. Bu gecə yuxuda Cümşüdümə qovuşmuşdum. Qorxuram sirrimi sənə deyəm Cümşüd qəbirdən eşidə. Utanar. Bu mənə ayıb olar axı… Həmayıl artıq hiss edirdi ki, Gəlin son dəqiqələrini yaşayır. Tez dedi: -Ay, Gəlin, ürəyində sirr saxlama. De, ürəyin yüngüllışsin. Bilirəm, neçə illərdir ürəyinə daş bağlayıb o sirri kimsəyə deməmisən. Nə sirrdir elə o? -Qanlı mələfə o vaxt Cümşüdü xilas etdi. O qanlı mələfə şahiddir ki, mən bakirəyəm…
Анатолий проснулся от шарканья ног. Теща с раннего утра собиралась в церковь на службу. Не было ни одного воскресенья, что бы она хоть раз пропустила «обедню». Так называла она всегда воскресную литургию. Не смотря на свои девяносто два года, Анатолий не помнил случая, чтобы она заболела. Он не раз предлагал ей свои услуги – свозить ее на службу на своей машине. Машина круглый год стояла под окном. Но Антонина Петровна ни разу не согласилась с ним. — Пройдусь пешком, не барыня, — так говорила она Анатолию на его предложение. В отличие от своей тещи Анатолий с женой без машины не могли себе представить жизнь. Даже в магазин, который находился в трехстах метрах от дома, они ездили на машине. Вот уже три года, как зять вышел на пенсию, и считал себя уже пожилым человеком.
Как ни как, а уже трое внуков, – говорил он знакомым. Жена Анатолия вышла на пенсию в прошлом году, проработав в школе всю жизнь. Несмотря на льготный пенсионный стаж, работала в школе до шестидесяти лет. Младше Анатолия на три года, а уже тоже, как и он вся седая. ⁃ Уходи уж на пенсию, что мы с тобой не проживем, что ли? Много ли нам надо с тобой? ⁃ постоянно говорил супруг своей жене.
Работать не кому, молодежь не хочет идти в школу. Приходят, год, два помучаются и убегают, – горестно вздыхала жена. Вот уже тридцать лет прошло, как они с женой взяли Антонину Петровну к себе жить. Друзья Анатолия считали его странным мужиком и говорили ему:
Тебе что – одной “пилы” мало? Так будет две. Но тещу свою Анатолий любил. Ни одного плохого слова в свой адрес он ни разу не слышал. Не слышал, как она ругала его детей и внуков. Была тихой и незаметной. Постоянно вязала носки или варежки, часто молилась. Двадцать лет назад связала свитер для зятя, так Анатолий до сих пор ездит в нем на рыбалку. Когда умер тесть, Вера, жена Анатолия, долго уговаривала мать переехать к ним жить. Та все не соглашалась. Даже не помогал довод, что некому будет стакан воды подать под старость лет. Родную мать Анатолий похоронил сразу после своего возвращения из армии и тещу считал своей второй мамой. Анатолий проснулся от шарканья ног. – 963664609354 Решающими были слова дочери:
Мама, ты же всю жизнь мечтала жить рядом с церковью, вот и настал тот момент. Антонина Петровна повздыхала, повздыхала и дала свое согласие. Дом в деревне продали, и Антонине Петровне выделили комнату в их трехкомнатной квартире. Когда дети были маленькие, она приглядывала за детьми, встречала их после уроков, кормила обедом, а затем отпускала играть во двор. Одним словом, взяла хозяйство в свои руки. С утра крутилась как белка в колесе. Утром за продуктами по магазинам и рынкам бегала, и где только что умудрялась достать. С продуктами было туго. Днем стирала, гладила, убиралась. За всеми мыла посуду, обед готовила, внуков встречала, кормила. А уж вечером, когда приходили родители, уходила в свою комнату и молилась. Молилась за всех
за детей, внуков, правнуков. Молилась за всю родню. Свет у нее в комнате горел всю ночь. И когда только она спала? И стал Анатолий замечать, что дети лучше учиться стали и на работе у него все складывалось. А уж когда оба сына учились в институте, что только бабушка не приготовит им в дорогу. И варенье обязательно положит, и постряпает перед их отъездом, да еще и денег обязательно пошлет каждому. Деньги она откладывала после каждой пенсии. Внукам было неудобно брать у бабушки деньги, знали про размер ее пенсии: ⁃ Не надо бабуля, нам мама дала. ⁃ Берите, берите, – настаивала бабушка, – Деньги никогда не помешают.
Анатолий заботливо накрыл супругу одеялом, затем встал и вышел в прихожую. Теща сидела на стуле с прикрытыми глазами, облокотившись на свою палочку. ⁃ Мама тебе плохо? – спросил зять. – Осталась бы сегодня дома. ⁃ Ничего, Толя, ничего. Надо идти. Недолго мне уж осталось, боюсь уйти без причастия, – чуть слышно проговорила Антонина Петровна. ⁃ Эх-х-х, – вздохнул Анатолий, зная, что тещу уговорить остаться у него не получилось ни разу. В коридор вышла жена Анатолия, Вера: ⁃ Мама, пусть Анатолий отвезет тебя в церковь на службу, машина же во дворе стоит. ⁃ Нет, нет. Пройдусь пешочком, проветрюсь немного, – и теща тихонько зашаркала ногами к выходу. У выхода она обернулась и сказала:
Вы в случае чего – принимайте эстафету, – и перекрестила их обоих. Садясь завтракать, Анатолий сказал:
По-моему мать стала заговариваться. Что это она имела в виду? Вера вдруг побледнела и сказала:
Толя, нужно ехать в храм. Встретить нужно маму, что-то я переживаю. Когда Анатолий с Верой вошли в храм, народ уже потянулся к выходу. Служба закончилась. Торопливо перекрестившись, Анатолий заспешил к алтарю, вглядываясь в выходивших людей. Антонина Петровна сидела на лавочке возле стены, опершись на свою палку. Глаза ее были прикрыты. И показалось Анатолию, что она улыбается во сне.
Мама, – тихонько позвал ее Анатолий и тронул за плечо. Антонина Петровна тихонько повалилась на скамеечку, как будто хотела прилечь от усталости.
На третий день тещу отпевали в этом же храме.
Мама, мама,- думал Анатолий, придерживая свою плачущую супругу за локоть. – Я понял только сейчас, про какую эстафету говорила ты.
Bütün Azərbaycanın son 10 ildə internet üzərindən ən çox oxunan kitabı Zaur Ustacın “Gülünün şeirləri” kitabı, bu səbəblə də təbii olaraq ən çox oxunan Azərbaycan yazarı da Zaur Ustacdır.
Məlumatın doğruluğunu yoxlamaq istəyənlər HƏRFLƏRƏ AİD ŞEİRLƏR yazıb, “Google” axtarış sistemində nəticə ilə tanış ola bilərlər.
YAZARLAR.AZ avtomatoik “Google” axtaş sisteminin nəticələrinə əsasən Azərbaycanın internet üzərindən ən çox oxunan yazarlarının siyahısını təqdim edir. İlk onluqda, Anar, Çingiz Abdullayev, Hüseyn Cavid (ruhu şad olsun), Gülhüseyn Hüseynoğlu(ruhu şad olsun), Hüseyn Abbaszadə(ruhu şad olsun), Kamal Abdulla, Afaq Məsud, Akif Abbasov, Zaur Ustac və Zaur Qəriboğlu kimi yazarlarımız Yurdumuzu bu sərhədsiz məkanda uğurla təmsil edirlər.
Qeyd:
İstənilən şəxs “Google” axtaş sistemində AZƏRBAYCAN YAZARLARI yazıb axtarş etməklə nəticələri yoxlaya bilər.
Qəlbim oyula-oyula Gen yollara baxdım… baxdım… Məni sənə kim aparar? Göz yaşımı daşa sıxdım…
Qəlbimdə əsən yellərdən Ümidim sınar, üşüyər. Bizi birgə kim əyərdi? Üstümə dağlar yeriyər.
O gülən, nurlu gözlərdə Bilirəm, yenə göyçəyəm. Sən qərib, ellər didərgin, Mən don vurmuş göyçiçəyəm.
Bu şeiri nə vaxt yazdığım yadımda deyil. Amma yadımda qalan odur ki, həmin gün sanki hər tərəf boz idi, həsrətli, sıxıntılı anlar idi. Onda hələ gənc, deyilənə görə, gözəl bir qız idim. Amma indi təəssüf edirəm ki, o vaxt bunun fərqində deyildim… Nədən? Qəlbim çox yaralanmışdı, 1992-ci ildə Ağdamın Qiyaslı kəndində o ikimərtəbəli, eyvanını qıpqırmızı qızılgüllər qucaqlamış evimiz, o bənövşəsi xalı kimi yerə döşənmiş bağçamız düşmənə qalmışdı. Hələ bu azmış kimi qoçaqlıqda kənddə adı misala dönən atam Rəşidin tikdirdiyi, o el diliylə desək, topdağıtmaz evində, o güllü bağçasında günahsız qanı tökülmüşdü…
Yaxşısı budu qoy həyat hekayətimizi başdan danışım.
1992-ci ilin aprel ayı… Artıq bir neçə il idi ki, erməni hərbi birləşmələrinin kəndimizə atdığı mərmi səsləri ilə sabahlarımızı açır, gecə də güllə səsiylə yuxuya gedirdik. Kəndimizdə o qədər yaralananlar var idi ki, hələ öldürülənləri demirəm… Bir çox ailələr bu aqibəti yaşamasınlar deyə yavaş-yavaş evlərini tərk etsələr də, biz özümüzə bənzəyən adamlarla hələ də kəndə keşik çəkirdik.
1992-ci ilin yazı, aprelin 12-si idi. Düşmən mərmiləri dolu kimi kəndə yağırdı. Vəziyyət çox ciddi, qorxulu bir hal almışdı. Həmin anlarda anam həmişə bizi sığınacaq kimi evimizin alt mərtəbəsinə çağırardı. Bu dəfə gurultudan biz heç bir yerdə qərar tuta bilmirdik. Hamımız deyirdik ki, daha bəsdi, atam gələn kimi kəndi tərk etməliyik. Atam Ağdam Cümə məscidinə getmişdi… Elə mərmi yağışının altında bir də gördük qapını açıb içəri keçdi, əvvəlcə heç nə başa düşmədik, tezliklə onun qarın nahiyyəsindən yaralandığını gördük. Atamı o böyük evimizin geniş eyvanında yerə uzatdıq, yarasından axan qanı heç cür dayandıra bilmirdik. Məndən böyük bacılarım əllərindən gələni edirdilər, amma qan dayanmırdı ki, dayanmırdı. Bacım Samaya yaxınlıqda yaşayan uzaq qohumun oğluna ərə getmişdi. Qucağında körpəsi atamın başına fırlandı, dedi, nə dərdi-bəlası var, mənə gəlsin. Atam bizə çox əziz idi, həm el-obada abırlı, xətir-hörmətli, həm də ailəsinə canı yanan, min bir əziyyətlə 11 uşaq (bir bacım 9 yaşında vəfat edib) saxlayan bir kişi olmuşdu… Atamın yarasından axan qan indi də gözlərimin qarşısındadı… O gün ailədə hamımızın yaddaşına yazıldı.
Sonra atamı vertalyotla Gəncəyə apardılar.. Anam da atamla xəstəxanada qalırdı, biz isə 10 gündən çox idi ki, Sabirabadda qohum evinə sığınmışdıq. Bir gün qəribə yuxu gördüm, yadımda deyil, amma atamın şəhid olduğunu hiss eləmişdim… Elə o gün bir qohum gəlib bizi evimizə gətirdi, amma atamızın dünyasını dəyişdiyini demədi. Yolda ürəyim sıxıldı, maşını çayın üzərində saxladılar…
Evimizə yaxınlaşanda o şabalıdı rəngli, yanında dağdağan ağacı olan böyük darvazamızı taybatay açıq gördüm… Evimizin böyük ölçülü, o 12 pilləkənini necə çıxdığımız yadımda deyil, amma atamın cənazəsinin qonşu qadınların əhatəsində olduğu həmişə yadımdadı. Onda mənim 19, bacımın 14 yaşı vardı, ikimiz də elə bil heykələ dönmüşdük, səsimiz içimizə çökmüş, için-için ağlayırdıq. Kəndin simsiz teleqraflarından olan bir qadın yadımdadı, bizə irad tutmuşdu ki, niyə üz-gözümüzü cırıb, qışqır-bağır salmırıq. O qadın haradan biləydi ki, bizim içimizdəki qışqırığın səsi ona heç vaxt çatmaz…
Atamı, el içində xətirli-hörmətli bir insan kimi, nənəm demiş, urvatlı bir şəkildə Qiyaslı qəbiristanlığında dəfn elədilər. Baş daşında mənim bir bənd şeirim də həkk olunmuşdu…
Atamdan sonra kənddən dəfələrlə mərmi yağışı altında qaçıb başqa yerlərə sığınmışdıq. Amma sonra yenə də qayıdıb evimizə gəlirdik. Bir dəfə qonşu kənddə yaşayan uzaq qohumun evində gecələdikdən sonra yenidən evimizə döndük. Anam qapını açan kimi əyilib torpağı öpdü. Onda mən bunun nə demək olduğunu yaxşı dərk edə bilməmişdim…
Amma sonra anam Bərdədəki dəmir vaqonda, “Ağdamın havasını buradan alıram”, deyə Bakıya gəlməyəndə bunu anlamağa başladım. Sonra yayda od tutub adamı yandıran, qışda soyuğu ilan kimi körpələri çalan bu dəmir evdə anam can verəndə, qəbri atamdan ayrı düşüb qəriblikdə dəfn ediləndə anladım. Daha sonra isə ayağıyalın, başıaçıq tikanların üstüylə qərib şəhərdə yetim, kimsəsiz addımlayıb ən böyük arzuma doğru yüyürəndə, bəzən ac-susuz tələbəlik həyatı yaşayanda və Müharibə əlili olmuş 18 yaşlı qardaşım Talib və doğru-düzgün orta təhsilini başa vura bilməyən sonbeşiyimiz, bacım Gülüzarla Bakıda yataqxanada başımıza çirkli su töküləndə bunu anladım…
….ailə üzvlərinin fotoları….–…danışan fotolar:
… Amma yaşadığımız ağrı-acını Ali Baş Komandanımız, Müzəffər Ordumuz, müqəddəs şəhidlərimiz və qəhrəman qazilərimiz bizə unutdurdular, torpaqlarımızı, kəndimizi özümüzə qaytardılar.
Bu il kəndimizin təməli qoyulanda biz də sanki yenidən dünyaya gəldik. Ata-anamın da ruhu şad oldu, bilirəm. Düzdü, atamın Qiyaslı qəbiristanlığında başdaşını, qəbrini də düşmən dağıtmışdı. Amma bu günlərdə müharibə veteranı, bədənində 30 illik qəlpələri daşıyan, buna görə də çəliklə güclə yeriyən, məndən iki yaş böyük qardaşım Nəsib atamın qəbrini tapıb və ona yeni “həyat” verib. Anamın hələ o işğal dövründə adını Hünər qoyduğu qardaşımın balası atamın məzar daşındakı şəklini bu günlərdə mənə göndərib. Elə bu yazını yazmağımın səbəbi də atamın yenidən bizə qaytarılan qəbri, onun məzar daşıdı…
Şair bacım Bəsti hələ ötən həftədən atamız haqqında yazmağı məndən istəsə də özümü toplayıb bircə cümlə yaza bilməmişdim. Amma ürəyim dolu imiş, hamımızdan, başımıza gələnlərdən, müharibənin necə dəhşətli bir şey olduğundan yazdım nəhayət ki…
İndi dünyanın o başında olsa da, harada bir uşağın atası, anası öldürülür, elə bilirəm ki, o uşaq mənəm, bacımla qardaşımdı… “Ulduz” jurnalının şöbə redaktoru, əziz dostum Hicran Hüseynova deyir ki, yazılarında sülhü tərənnüm etdiyin üçün mən sənə Nobel mükafatını verərdim. Düşünürəm ki, əgər bir gün müharibə sözü lüğətdən belə silinsə onda bu mənim ən böyük mükafatım olar. Təki heç bir uşaq gözüyaşlı qalmasın…